Balkan Savaşları 8 Ekim 1912 ile 29 Eylül 1913 yılları arasında, Osmanlılar’ın Balkanlar’daki son topraklarını yitirmesiyle sonuçlanan iki önemli savaştan meydana gelmekteydi.

Balkan Savaşlarının Nedenleri

Fransız ihtilali sonucu dünyaya yayılan Milliyetçilik akımı ile bağımsızlıklarına kavuşan Balkan devletlerinin Osmanlı’ya karşı ittifak kurması,

Rusya’nın geliştirdiği Pan-Slavizm akımı ile Balkan devletlerini Osmanlı’ya karşı kışkırtması,

Osmanlı Devleti’nin iyice zayıflaması ve bu durumun Trablusgarp Savaşı’nda açıkça ortaya çıkması,

Balkan uluslarının yıkılmakta olan Os­manlı topraklarını ele geçirmek ve geniş­lemek istemeleri,

Avrupalıların Balkan uluslarını destekle­meleri,

Osmanlı Devleti’nin politik bölünmüşlük içerisinde bulunması ve askeri birliklerinin bir kısmını terhis etmesi,

Osmanlı’nın batıya ayak uyduramayıp, bilim ve teknolojik açıdan çağının gerisin­de kalması.

Balkan Harpleri’nin Seyri

1. Balkan Savaşı:

• 23 Temmuz 1908: II. Meşrutiyet’in ilanı. “Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Avusturya- Macaristan Bosna- Hersek’i işgal etti. Girit, Yunanistan’a katılma kararı aldı.

• 13 Nisan 1909 (31 Mart Vakası): İstanbul’daki Avcı Taburları ayaklandı. Hareket Ordusu Selanik’ten geldi. 27 Nisan’da II. Abdülhamid haledildi. V. Mehmet Reşad padişah...

• 3 Temmuz 1910: “Kiliseler Kanunu” kabul edildi. Balkanlar’daki tartışmalı kilise ve mektepler, nüfus hesabına göre aidiyet kazanacak. Yasa Balkan İttifakı’nın yolunu açtı.

• Eylül 1911: İtalya, Trablusgarp ve Bingazi’yi işgal etti.

• 13 Mart 1912: Bulgaristan- Sırbistan ittifak antlaşması. 29 Mayıs’ta Bulgar-Yunan, Ağustos’ta sözlü Karadağ- Bulgaristan ve 6 Ekim’de Karadağ- Sırbistan anlaşması yapıldı.

• 21 Eylül 1912: Sultanahmed Meydanı’nda İttihat ve Terakkicilerin de iştirakiyle miting. Kalabalık “Harp isteriz!”, “Yaşasın harp, kahrolsun hainler!” sloganları attı.

• 22 Eylül 1912: Ahmet Muhtar Paşa hükümeti Rumeli’de kısmî seferberlik ilan etti. Ardından Bulgar ve Yunan orduları...

• 8 Ekim 1912: Karadağ Osmanlı’ya savaş ilan edip İşkodra’ya ilerledi.

• 16 Ekim 1912: Bulgaristan ve Sırbistan’a harp ilanı. 18 Ekim’de de Yunanistan’a.

• 18 Ekim 1912: İtalya ile Trablusgarp Harbi’ni bitiren Uşi Antlaşması. Aynı gün Bulgarlar 1’inci, 2’nci ve 3’üncü orduları ile taarruza geçti.

• 21 Ekim 1912: Osmanlı Doğu Ordusu, Bulgarlara karşı, Kırklareli-Edirne-Yenice hattını savunacak. Başkomutan Vekili Nâzım Paşa itiraz edip hücum istiyor. Bir gün sonra, Süloğlu ve Yoğuntaş bölgesinde savaş. 23 Ekim öğleye kadar sürdü. Bulgarlar çekilmeye hazırlanırken, Kırklareli-Edirne-Yenice hattına çekilme kararı alındı. Olmayınca, Pınarhisar-Lüleburgaz’a çekilindi. Kırklareli Bulgarlara bırakıldı.

• 22 Ekim 1912: Sırp ordusu Kosova’da. Bulgar ordusu, Edirne’yi muhasaraya aldı.

• -23- 24 Ekim 1912: Sırplar Kumanova’da Osmanlı ordusunu yendi.

• 27 Ekim 1912: Üsküp ahalisi teslim... Bitkin Garp Ordusu’nun merkezle bağı koptu.

• 9 Kasım 1912: 400 küsur yıllık Osmanlı şehri Selanik Yunanların elinde...

• 29 Kasım 1912: Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.

• 16 Aralık 1912: Londra Barış Konferansı. Teklifler sınır Midye- Enez hattı. Ege adalarının akıbeti büyük devletlerin elinde…

• 23 Ocak 1913: İttihatçılar Bâb-ı Âlî’yi bastı. Harbiye Nazırı Nazım Paşa öldürüldü. Sadrazam Kamil Paşa istifa ettirildi. Mahmut Şevket Paşa sadrazam. Barış şartları reddedildi.

• 3 Şubat 1913: Bulgarlar tekrar muharebede… İki Sırp tümeni ile güçlenen ordu Edirne kalesine hücum etti.

• 8 Şubat 1913: Çatalca’da savunmadaki Bulgarları imha ve Edirne yönünde ilerleme amacıyla Bolayır’dan taarruza geçildi. Şarköy kıyılarına kolordu çıkarıldı ama başarı yok.

• 6 Mart 1913: Yanya uzun süre direndi, sonunda Yunanlara teslim oldu.

• 26 Mart 1913: Edirne Müdafii Şükrü Paşa, 155 günlük direnişine ve bir huruç harekatıyla düşmana ağır kayıp verdirmesine rağmen, merkezden destek alamadı. Şehir teslim..

• 30 Mayıs 1913: M. Şevket Paşa hükümeti, Londra Konferansı kararlarını kabul etti.

1. Balkan Savaşı:

• 29 Haziran 1913: Harpte kazandığı yerleri barış masasında kaybeden Bulgaristan eski müttefiki Sırp ve Yunanlara karşı taarruza geçti.

• 5 Temmuz 1913: Yunan ordusu Bulgarlara savaş açtı, Bulgar ilerleyişini durdurdu.

• 10 Temmuz 1913: Romanya, Bulgar Dobruca’sı yüzünden Bulgaristan’a saldırdı. Sofya’ya ilerliyor. Bulgarlar savunma için Çatalca’daki birliklerin büyük kısmını çekti.12 Temmuz 1913: Osmanlı ordusu fırsattan istifade harekete geçti. Osmanlı, Yunan, Sırp ve Rumen hücumuna direnemeyen Bulgaristan barış istedi ama reddedildi.

• 21 Temmuz 1913: Kırklareli geri alındı. Bir gün sonra da Edirne…

• 10 Ağustos 1913: Bükreş Antlaşması ile savaş sona erdi.

• 29 Eylül 1913: İstanbul Antlaşması. Kırklareli, Edirne ve Dimetoka Osmanlı’da. Meriç Nehri Türk- Bulgar sınırı…14 Kasım 1913: Atina Antlaşması. Girit ve Meriç’in batısı Yunanlarda. Ege adalarının akıbeti büyük devletlerin inisiyatifinde…  

     

     Savaşın Sonuçları ve Getirdikleri

   

  Osmanlı Devleti açısından bir bozgun niteliğini taşıyan ve devletin dağılmasındaki en önemli aşamalardan biri olan Balkan Savaşları sonucunda  yapılan geçici istatistiklere göre  Balkan devletlerinin nüfus ve toprak yönünden kazançları için şu bilgiler verilebilir:

         Bulgaristan 25.257 km² toprak ve 984.000 nüfus

         Yunanistan 55.919 km² toprak ve 1.859.000 nüfus

         Sırbistan 41.873 km² toprak ve 1.942.000 nüfus

         Karadağ 5.590 km² toprak ve 161.000.000 nüfus kazanmışlardır. Ayrıca 25.734  km² genişliğinde ve 800.000 nüfusunda olan Arnavutluk’ta Osmanlı devletinden ayrılmıştır.

   

  Osmanlı tarihinin en büyük  felaketlerinden biri olan Balkan Savaşları Arnavutluk, Makedonya, Batı Trakya ve Ege adaları elden çıkmış, Osmanlı devletinin Rumelideki hakimiyeti son bulmuştur.

   

  Balkanlar’ın önemli ölçüde değişen siyasi haritasında Romanya’nın, Sırbistan’ın, Yunanistan’ın hudutları tamamen, Bulgaristan’ın hududu kısmen Bükreş Antlaşması’yla tayin edildi. Türkiye-Bulgaristan sınırı da İstanbul Konferansı kararı ile tayin edilerek bütün Balkanlar’ın siyasi haritası yeniden çizilmiş oldu.

   

  Balkan Savaşları Balkanların tarihi ile özdeşleşen “göç” ve “azınlık” sorunlarına derinlemesine bir boyut kazandırdı. Osmanlı devleti Balkanlar’dan tasfiye edildiği için diğer devletlerin sınırları içinde önemli ölçüde Türk azınlığı kaldı ve Rumeli’de yaşayan binlerce Müslüman nüfus katliama maruz kaldı. Bilhassa Bulgaristan ve Yunanistan’a bırakılan topraklarda yaşayan Türkler, yapılan antlaşma hükümlerine aykırı olarak idaresi altına girdikleri devletlerin hükümetleri veya ahalisi tarafından baskılara uğradılar ve gördükleri zulüm yüzünden bütün maddi varlıklarını bırakıp Osmanlı ülkesine sığınmak zorunda kaldılar. Adeta kaçmak şeklinde cereyan eden bu göçler, en kötü şartlar altında, Osmanlı devletinin kontrol ve idaresi dışında yapıldığından büyük sıkıntılar doğurdu.

   

   Balkan yenilgisini ile sınırların daralması, prestij kaybı, ulusçuluk düşüncesinin uyanışı, ittihat ve terakki iktidarının kuvvetlenmesi noktaları ile değerlendirirken dış planda ise Asya’daki Osmanlı eyaletlerinin paylaşılması fikri ve Doğu Avrupa’da dengesizlik noktaları ile sınıflandırmaktadır.

   

   Sonuç olarak; Osmanlı devletinin onurununda sarsıldığı bu savaşlar Balkanları başta “sınır” ve “azınlık” sorunları olmak üzere bir dizi sorunla karşı karşıya getiriken; yakın dönem Türk tarihine askeri, siyasi, kültürel ve demografik problemler bırakmıştır.

   

  Askerin siyasete müdahalesi, ordunun politik kamplaşması, ikmal eksiklikleri, uzak görüşten yoksunluk ve daha fazlası… Netice, 1912-1913 Balkan faciası. 500 yıllık Rumeli’den kopuş. Yüz binlerce muhacir, mağdur ve mazlum…

   

  1912-1913 Balkan Mücadelesi; kaybedilen topraklar ve maruz kalınan zulümler itibarıyla asla unutulmayan ama bir o kadar da hatırlanmak istenmeyen savaş.

   

  Son asırda peşi sıra gelen felaketlere, mağlubiyetlere şahit olduk. Fakat hiçbirinde aklımızı başımıza getiremedik. Bunun sebebi, felaketin etkilerini araştırıp açıkça ortaya koymamaktan kaynaklanıyordu. Hatalarımızı gizleyerek gelecekte tekrarlanmasına meydan vermektense, şimdiden önümüze döküp gelecek için ibret almak daha tercih edilebilir bir yoldur. Tarih bir tekrardan ibarettir. Hayatta kalmak isteyen milletlerin geçmişindeki olaylardan ibret alması lazımdır…

   

  104. yıldönümünde Balkan Savaşlarındaki hatalarımızdan ders almazsak eğer Allah göstermesin “104 yıl önce evlad-ı fatihan’ın yaşadığı vatan kaybetme rezaletini biz Anadolu Türklüğü olarak bizde yaşayabiliriz. Bize bir şey olmaz aymazlığını bir an önce bırakıp dost kim düşman kim, kime müsamaha gösterilip kimin kafasının ezileceğinin muhasebesini bir an önce yapmalıyız.