Mahkeme salonlarında yargıcın hemen arkasında “Adalet mülkün temelidir.” yazısını hemen görürüz. Buradaki mülk, Devlet’tir.  Ve Türk tarihinin her döneminde en önemli kavram olmuştur.

Bu sözden biz devletin yaşayabilmesi için en önemli unsurun Adalet olduğunu hatta devletin temeli olduğunu ve her dönem ne kadar önemli olduğunu anlıyoruz.

Türk tarihinin ilk siyasi kitabı olan Kutadgu Bilig’in içerisinde çok özel ve önemli bir bölümü içermektedir. Zira ülkeler adaletle idare edilmedikleri sürece  doğacak kargaşa, karışıklık ve kaos ortamı orada bulunan insanların huzursuzluğuna sebebiyet verir. Kutadgu Bilig’de Kün-Togdi yani hükümdar sembol olarak adaleti, kanunu temsile yetkilidir. Bu bile Türk devlet anlayışında adaletin ne anlam ifade ettiğini açıkça göstermektedir.

Adalet, devlet kültürümüzde vazgeçilmez ön koşullardan biri olarak gerek ferdi, gerekse de toplumsal hayatta en önemli unsurların başında gelmektedir.

Adalet, “bir şeyi yerli yerine koymak, her hakkı hak sahibine vermektir.” Hüküm ve davranışlarında tarafsız ve ilkeli olma, eşitliği gözetmektir. Menfaat, yakınlık, düşmanlık, vb. nedenlerin etkisinden uzak kalmak ve doğru ve dürüstçe iş yapmaktır.

Kutadgu Bilig’de Yusuf Has Hacip, kanunun vazgeçilmez olduğuna ve gerekliliğine dikkat çekmiştir. Kutadgu Bilig’e göre, “adalete atıfta bulunan kanun göğün direğidir; kanun bozulursa gök yerinde duramaz. Beylik kanun ile ayakta durabilmektedir. Kanun su gibidir; zulüm ise ateş gibi her şeyi mahveder; sen berrak su akıttın ve ateş söndü. Böylece hükümdar memleketini düzenledi ve tanzim etti; halkı zenginleşti; o devirde kurt ile kuzu aynı yerden su içti. Bak dünyaya, tam bir saadet kuşağı başladı; kurt ile kuzu bir arada yaşadı”

Kutadgu Bilig’de idare edenin-hükümdarın- önde gelen vasıflarından biri “hilm” yanı halkına karşı yumuşak olmasıdır. Çünkü, halka hâkim olmak, yumuşak tavır ve yumuşak bir dil ve ancak tevazu ile mümkündür.

Kutadgu Bilig’de, hükümdarın görevini icra ederken kurallarla bağlı olduğunu belirtilmektedir. Ayrıca, halkı adil kanunlar ile yönetmesi, yönetirken bir sınıfı diğer bir sınıf üzerinde tutma ve kamu düzeninin sağlanması konularında sorumluluklar alması ve bunları adalet ilkelerinden ödün vermeden yerine getirmesi gerektiği belirtilmektedir.

Kutadgu Bilig’de adalet unsuru törenin doğru ve nesnel olarak uygulanmasıdır. Söz konusu olan adalet hükümdarın bir lütfu değil, törenin, yani kanunun doğru ve tarafsız olarak uygulanmasıdır.

Kutadgu Bilig’e göre Bey Affedici, Cömert, Sabırlı, Vefakar , Faziletli, Mütevazi, Tok gözlü ve Haya sahibi, Kötü alışkanlıkları olmamalı, Tatlı dilli doğru sözlü olmalı, Dikkatli ve İhtiyatli, Zalim olmamalı, öfkesine yenik düşmemeli ve nihayet ADİL olmalıdır.

Binlerce yıllık kadim devlet geleneğimiz içerisinde Yaradan bizi Kün-doğdi’lardan uzak etmesin….