Devlet idare etmek ahlak ve adalet gibi iki temele dayandığı için tarih boyunca âlimler, devlet adamlarını ikaz etmişler, yazdıkları eserlerle onlara nasihat ve tavsiyelerde bulunmuşlardır. Bu tür eserlerin en meşhurlarından biri de, Türk tarihinin en önemli devlet ve siyaset adamlarından biri olan Nizamül-Mülk’ün en büyük yapıtı Siyasetnamedir.

Doğumunun 1000. Yılında Nizamül-Mülk’ün Siyasetnamesi’nin orijinal dili Farsça olup  Sultan Melikşah’ın isteği üzerine yazmış, döneminin özelliklerini yansıtması hasebiyle de günümüzde tarihçileri ve siyaset bilimcileri için son derece önemli bir kaynaktır.

Selçuklu devletinin siyaset ve devlet anlayışı derinlemesine işlenmiş Siyasetname’de Selçuklu veziri Nizamül-Mülk’ün verdiği tavsiyeler, ettiği nasihatler hâlâ devlet idaresinde olmazsa olmaz öğeleridir.

Bugün siyaset ilmi ile uğraşanlara öncülük edecek, rehber niteliğinde bu eserde genel olarak adil olunması, halkın çıkarlarının gözetilmesi, ve tebaaya zulüm edilmemesi meseleleri yer alıyor.

Devletin bekasına ilişkin öğütleri ise muhteşem.

1-Devlet, kolay kolay herkese nasip olmayacak büyük bir nimettir. Fırsat eldeyken devletin malını devlet için harcamalı, dünyalık yığmak yerine âhiret için hazırlık yapmalıdır. Kendisi son derece rahat yaşarken halkı yoksulluk çeken devlet adamını çetin bir hesabın beklediği çok açıktır. 

2-Devlet işlerinde vazife yapanlar, başkalarının hakkına çok kolay ulaşabildikleri, bütün gücü kendilerinde gördükleri için, yaptıkları her iş kayıt altında olmak zorundadır. Devletin vazifelendirdiği birisi, mazlumun, yetim ve fukaranın hakkını yerse, vay o devletin haline!

3-Herkes liyakatine göre değerlendirilmelidir. Devletin bekası için, ehil olmayan kimselere iş buyrulmamalıdır. Bir kişiye birden fazla iş yükleyip, onlarca kişiyi işsiz bırakmak akıl kârı değildir. Devlet adamı bunun dengesini gözettiği sürece iyi bir devlet adamıdır.

4-Devlet işlerinde dini bütün, Allah korkusu olan, haram yemekten kaçınan bir yardımcıyı herkes ister. Ancak aksi durumda, yardımcı yerine bir casus beslenmiş olur. Bu da devletin bekasını temelinden sarsacak mahiyette bir olumsuzluktur.

5-Devlet işlerinde vazife yapanlar, iyi ya da kötü olabilirler. Halk, iyileri hayırla anarken kötüleri nefretle yâd eder. Sevilen bir devlet adamı olmak varken, arkasından kin duyulan biri olmak akıllı kimsenin yapacağı iş değildir. Zira makam mevki geçicidir, kalıcı olan insanlık ve hayırseverliktir.

6-Devlet adamı zulmetmemeli, zulmetmiyorsa bile vazifelendirdiği adamların zulmedip etmediğini bilmelidir. Yoksa mazlumların ettiği ah, eninde sonunda dönüp kendisini bulacaktır.

7-Yönetici yeri geldiği zaman merhametli olmayı da bilmelidir. Acıma duygusu Allah korkusuyla birleşince, adaletli bir devlet adamı ortaya çıkacaktır. 

1000 yıl önceden Yöneticilere dikkat etmesi gereken hususları ortaya koyan Nizamül-Mülk üzerine basa basa devletin ancak liyakat ve adaletle ayakta kalabileceğinden söz etmektedir.