Rumların artan
saldırıları karşısında, Kıbrıslı Türkler TMT öncesinde de örgütlenme
çalışmalarına girişmişlerdir. Kıbrıslı Türklerin ilk ciddi örgütlenmesi ise
Volkan olmuştur. Kıbrıs Türk’tür Partisi Genel Başkanı Dr. Fazıl Küçük’ün
gayretleriyle kurulan Volkan, İttihat ve Terakki’nin çağdaş bir versiyonu
olarak yorumlanabilecek, ancak daha çok mahalli örgütlenmelerle sınırlı kalan
bir gizli teşkilattır. Açılımı, “Var Olmak Lazımsa, Kan Akıtmamak Niye” olan
Volkan örgütü, Fazıl Küçük’ün yanısıra Şakir Özel ve Kemal Mişon gibi kişilerce
kurulmuştur. Lefkoşa Polis Merkezi’nde silah ambarından sorumlu olarak görev
yapan Mehmet Hıfzı Işıltan ise, örgüte silah temin eden ve lojistik destek
sağlayan kişidir. Volkan, kurulduktan kısa bir süre sonra halka mücadele azmi
ve umut aşılayan bildiriler yayınlamaya başlar. Volkan’ın eylemleri, daha çok
bildiri dağıtmak düzeyinde kalmıştır. Rumların Türkleri öldürdüğü
olaylar sonrasında birkaç bombalama eylemi de düzenlenmiş, ancak TMT’nin
örgütlü mücadele yapısına asla ulaşılamamıştır.
Volkan
sonrasında kurulan bir diğer örgüt ise 9 Eylül’dür. Lefkoşa’nın tanınmış
ailelerine mensup iyi eğitimli gençlerce kurulan bu örgüt, amatör olmasına
karşın bu yönüyle Karaçete’den ayrılır. Ancak bu gençler, bir Rum saldırısı
sonrasında Rumlara karşılık vermek için bomba hazırlarken amatörlüklerinin
kurbanı olur ve patlama nedeniyle trajik bir şekilde hayatlarını kaybederler.
TMT’nin
Kıbrıs’ta Kurulma Safhası
TMT’nin
Kurulmasının Amaçları;
− Kıbrıs Türklerinin can ve mal
güvenliğini sağlamak,
− Enosis'e ve bu hedef
doğrultusunda gerçekleştirilen terör eylemlerine
karşı durmak,
− Türklere yapılacak saldırıları
geri püskürtmek,
− Türk toplumunun birliğini ve
bütünlüğünü sağlamak,
− Rumlara ve İngilizlere karşı
Kıbrıs Türklerinin haklarını savunmak,
− Türkiye ile sıcak ilişkileri ve Türk
halkının anavatana bağlılığını sürdürmek
TMT’nin
kurulma kararı, 27 Temmuz 1957’de Rauf Denktaş, Doktor Burhan Nalbantoğlu ve
Türkiye Cumhuriyeti Lefkoşa Büyükelçiliği’nde kripto memuru ve idari ataşe olarak
çalışan Mustafa Kemal Tanrısevdi tarafından alınır ve bu üç kişi, TMT’nin
kurucuları olarak tarihe geçerler.
TMT’nin resmi
kuruluşu ise 26-27 Kasım 1957’de gerçekleşir. Bildiriler dağıtarak eylemlerine
başlayan TMT, askeri mühimmat ve eğitim konusunda ise anavatan Türkiye’ye ve
Türk Silahlı Kuvvetleri’ne güvenmektedir. Ancak Kıbrıslı
Türklerin örgütlenmeye başlaması ve Türkiye ile temaslarını arttırması,
Rumları ve İngilizleri rahatsız etmeye başlar. 25 Temmuz 1958’de
çıkarılan “Fevkalade Ahval” yasasıyla, TMT üyesi 60 civarında Kıbrıslı
Türk tutuklanır ve hapse atılır. Bu sıralarda Albay Rıza Vuruşkan yönetiminde
Ankara’da TMT’nin Türkiye örgütlenmesinin temelleri atılmaktadır.
Gözü kapalı
olarak tabanca, Kuran ve Türk bayrağı üzerine yemin ederek gerçekleşen üye
alımları (İttihatçı yeminiyle aynıdır), zamanla yaygınlaşır ve Kıbrıslı Türkler
arasında milliyetçi duygular güçlenir. “Bozkurt” lakaplı Albay Rıza Vuruşkan’ın
lideri olduğu TMT’de, Dr. Fazıl Küçük “Ağrı”, Rauf Denktaş ise “Toros” kod
adlarını kullanmışlardır. TMT’nin yeni üye alımları sırasında gerçekleştirilen
yemin töreninde söylenenler ise şöyledir;
“Kıbrıs
Türk’ünün yaşayış ve hürriyetine, canına, malına, her türlü anane ve
mukaddesatına, her nereden ve kimden olursa olsun vaki olacak tecavüzlere karşı
koymak için kendimi yüce Türk ulusuna adadım. Gördüğüm, duyduğum ve
hissettiklerimi ve bana emanet edilenleri hiç kimseye ifşa etmeyeceğime,
ifşaatın ihanet sayılacağına ve cezasının ölüm olduğuna, verilecek cezayı seve
seve kabul edeceğime namusum ve şerefim üzerine ant içerim.”
TMT’nin Teşkilatlanması ve Askeri Yapısı
Türk
mitolojisine ve töresine uygun isimler ve özelliklerle örgütlenen TMT, İkinci
Dünya Savaşı’nda Nazilere karşı direnen Fransız yurtsever örgütlerinden
esinlenmiş ve onlara benzer yöntemler benimsemiştir. 1958 Mayıs’ında Ankara’da
karargah kuran TMT, Temmuz ayında Lefkoşa’daki karargahını da açar. TMT’nin
ihtiyaç duyduğu silahlar, Anamur ve Mersin’de oluşturulan depolarda ve her an
gönderilmeye hazır biçimde durmaktadır. Rumların enosis planını icra etmeye
başlamaları durumunda, TMT derhal bu silahları Kıbrıs’a getirtecek ve Rumlara
karşı mukabele edecektir.
TMT, 5 kişilik
hücrelerden oluşan bir yeraltı teşkilatıdır. Hücre üyesi, yalnızca kendi
hücresindeki 5 kişiyi tanır, diğer hücreleri ise bilmezdi. Üst kademe ile
irtibat ise, sadece hücre lideri aracılığıyla sağlanırdı. Otağ, oba ve çadır
olarak üç kademeli olarak düşünülen TMT örgütlenmesi, bunun çok siyasi
algılanmasından endişe ederek, zamanla çadırın yerine oğul, obanın yerine petek
ve otağın yerine kovan terminolojisini benimser. Hücre üyelerine ise her daim
“arı” denmektedir.
Çok gizli bir
şekilde örgütlenen TMT, bu nedenle 21 Aralık 1963 tarihli Kanlı Noel sonrasında
kendi isteğiyle yer üstüne çıkıncaya kadar ne İngilizler, ne de Rumlar
tarafından tespit edilememiştir. TMT’nin gizli kalabilmesinin sırrı ise, “Gör,
Duy, Konuşma” felsefesidir. Sadakat ve gizlilik eksikliği, örgüt açısından ölümcül
bir hata niteliğindedir.
Oldukça sert
ve tehlikeli olan TMT eğitimleri, üç ayrı kategoride incelenebilir. Bunlar;
“hasret”te yapılan esas eğitim, ada içerisinde yapılan eğitim ve kovanların
kendi birimleri içerisinde yaptıkları eğitimlerdir. Bu eğitimlerde silah atış
talimi, silahın kurulması ve bozulması, haber alma ve istihbarat, karşı
istihbarat, pusu, baskın ve savunma gibi alt başlıklar bulunmaktaydı. Bu
eğitimleri genelde “Karasakal” olarak adlandırılan Türkiye kökenliler
veriyordu. Ada içerisindeki eğitim faaliyetleri izci kampları ve spor
kulüplerinde, köylerde ise önde gelen kişilerin evlerinde yapılmaktaydı.
Bu eğitimleri, din adamı ya da öğretmen kılığındaki görevli kişiler
gerçekleştiriyordu.
Örgütün
tabanını genişletmesi anlamında önemli bir adım, 29 Mayıs 1959 tarihinde Nacak
Gazetesi’nin kurulması olmuştur. Rauf Denktaş’ın imtiyaz sahibi olduğu bu
gazete, Kıbrıslı Türkler arasında milli bilinci yaymak ve bu şekilde TMT’ye
adada geniş bir taban kazandırmak amacındadır. Ayrıca yine 1958’in 16 Ağustos
tarihinden başlayarak, Erenköy bölgesine Türkiye’den silah getirtilmeye
başlanmıştır. Silah sevkiyatının ikmal merkezi, Türkiye’nin en güney noktası
olan ve Kıbrıs’a yalnızca 70 km mesafedeki Anamur’dur. Türkiye’den sandallarla
ve gönüllülük esasına dayalı olarak yapılan bu sevkiyat, TMT tarafından zamanla
daha organize bir hale getirilmiştir.
TMT
Yapılanması
TMT’nin dört
farklı seviyede birlikleri bulunmaktaydı. Aşağıda bunlar küçükten büyüğe doğru
sıralanmıştır:
Manga: 5 ila
8 mücahitten oluşurdu. İlk adı “çadır” olup, 1961’den sonra “oğul”, 1963’ten
sonra da “manga” olarak adlandırılmaya başladı.
Bölük: 5 ila
8 mangadan oluşurdu. İlk adı “oba” olup, 1961’den sonra “petek”, 1963’ten sonra
da “bölük” olarak adlandırılmaya başladı.
Tabur: 5 ila
8 bölükten oluşurdu. İlk adı “otağ” olup, 1961’den sonra “kovan”, 1963’ten
sonra da “tabur” olarak adlandırılmaya başladı.
Sancak: 5
ila 8 taburdan oluşurdu. İlk adı “yayla” olup, 1961’den sonra “sancak” olarak
adlandırılmaya başladı, 1963’te adı değişmedi. 1961’den önce sancağa bölgedeki
saygın insanlardan biri olan “baş yayla” komuta ederdi. 1961’de liderlik
“sancaktar” adı verilen rütbeye verildi ve baş yaylalar, “serdar” adıyla
sancaktar yardımcısı olarak görev yapmaya başladı.
1961’deki sistem değişiklikleri Türkiye’deki 27 Mayıs
1960 Darbesi’nin bir etkisi olarak yapıldı. 1 Ağustos 1976 tarihinde Güvenlik
Kuvvetleri Komutanlığı’na dönüştürüldüğünde TMT’de 11 sancak bulunmaktaydı. Bu
sancaklar şunlardı:
1958 yılında kurulanlar:
Lefkoşa Sancağı
Mağusa
Sancağı
Larnaka
Sancağı
Limasol
Sancağı
Baf Sancağı
Lefke
Sancağı
Kanlı Noel’den sonra kurulanlar:
Boğaz
Sancağı (Temmuz 1964)
Erenköy
Sancağı (Ağustos 1964)
Yeşilırmak
Sancağı (Ocak 1965)
Serdarlı
Sancağı (Eylül 1969)
Mehmetçik
Sancağı (Ocak 1975 – Kıbrıs Harekâtı’ndan sonra)
Bunların
yanı sıra, 1963’ten sonra mücahit olarak adlandırılan teşkilat üyesi erlere de
kuruluşta “kurt” denilmiştir.
Bayraktarlar
TMT
“bayraktar” adı verilen Türk subayları tarafından yönetilmiştir. Bu subayların listesi
aşağıdaki gibidir:
Rıza
Vuruşkan (Haziran 1958 – Haziran 1960)
Şefik
Karakurt (Haziran 1960 – Haziran 1962)
Kenan Çoygun
(Ağustos 1962 – Temmuz 1967)
Cevat Giray
(Temmuz 1967 – Temmuz 1968)
Rüştü
Kazandağ (Temmuz 1968 – Ağustos 1970)
Süleyman Eyüpoğlu
(Ağustos 1970 – Temmuz 1972)
Arif
Eryılmaz (Temmuz 1972 – Eylül 1974)
Çetin Başar
(Eylül 1974 – Ağustos 1976)
Aydın İlter
(Ağustos 1976)