‘’DUR’’ Demekle Durmuyorlar! ‘DUR’ Kriteri de,

‘Hız Kesici’ de Yok!

MİLLİYET GAZETESİ - Mert İnan: (02. 09. 2019 – Pazartesi / 07: 50) İstanbul.

Türkiye genelinde 10 binlerce okul servis aracı, 9 Eylül’ de yeniden yollara çıkacak. Bu dönemde servislerle ilgili en önemli gündem güvenlik olacak. Türkiye’ de bunun hâlâ çok eksik olduğunu belirten uzmanlar,

‘DUR’ kriteri ve hız kesiciler olması gerektiğini söylüyor.

Öğrencilerin güvenli ulaşımı için, 2017’ de revize edilen Okul Servis Araçları Yönetmeliği’ ne göre, okul servislerinde araç takip sistemi, 3 noktalı emniyet kemeri ve sensörlü koltuk bulundurmak zorunlu. Sensörlü koltuk kriterinin mali sebeplerden dolayı 3 Eylül 2020’ ye ertelenmesi tepki ve tartışmalara yol açtı. Uzmanlar da Milliyet’ e yurt dışındaki güvenlik kriterleri ile Türkiye’ deki durumu kıyasladı.

Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Motorlu Araçlar Komisyonu Başkanı Alpay Lök, ABD’ deki öğrencilerin sadece yüzde 1’ inin okul otobüsünde yaşanan kazalarda hayatını kaybettiğine dikkat çekti. Okul araçları ABD’ nin en güvenli araçları olmak zorunda olduğunu vurgulayan Lök, şunları söyledi:

“Okul araçlarının otomobillerde giden öğrencilere göre 70 kat daha güvenli olması mevzuat kapsamında bulunuyor. Araçların yüksek güvenlik özelliklerinin yanı sıra, öğrencilerin iniş ve binişlerinde trafiğin kesinlikle durmasını sağlıyorlar. Durmayan araçların sürücülerine ise büyük cezalar veriliyor. ABD’ deki okul otobüslerinde emniyet kemeri zorunlu. Ancak araçtaki koltuklar, kemer takmayı unutan öğrencilerin güvenliği tasarlanarak monte ediliyor. Bu sayede kemer takmayı, unutan veya olası kaza anında kemerini çözen bir öğrencinin bile yaralanma olasılığı en aza indiriliyor.”

Türkiye’ de eksiklerin çok olduğuna işaret eden Alpay LÖK, “DUR” uyarısını gören diğer araçların belli bir mesafede durması ve okul aracını asla geçmemesi gerektiğini, ancak Türkiye’ de bunun hayalden öteye geçemediğini söyledi. Yüksek ve caydırıcı cezai yaptırımların şart olduğunu ifade eden LÖK, şunları söyledi:

“Okul servis araçlarındaki dış mekân kamera sistemi takip edilerek, durmayan araçlara yüklü ceza uygulanmalı. Okul servislerinde devreye alınacak karmaşık düzeneğin periyodik denetimi, mevcut araç muayene sisteminde denetlenmesi imkânsız. Bağımsız teknik denetim düşünülmeli dir. Servis araçlarının şehir içindeki hız limiti 40 km ile sınırlı olmasına rağmen, özellikle İstanbul’ da bu kurala uyan sürücünün olmadığını biliyoruz. Her sürücü, Psiko - Teknik testten 6 ayda geçmesi gerekiyor.”

Elektronik Mühendisi Bilal Yeşil ise kazaların en önemli nedeninin sürücü hatası ve yüksek hız olduğuna dikkat çekerken, AB ile aradaki farkı şöyle anlattı: “Karayolları Trafik Kanunu’ na göre, sürücü dâhil 9 kişiden fazla yolcu taşıyan, personel taşımaya mahsus araçların takograf takması gerekir. Belediye mücavir alanı içinde çalışan araçların takograf takması ise zorunlu değil. Bu konuda AB mevzuatı ile büyük farklılık var. Servisler, karayolları trafik kanunundaki bu kuraldan faydalanmak için, ‘şehirlerarası taşımacılık yapmayacağım, şehir içinde çalışacağım’ diye taahhüt vererek, yükümlülükten kurtuluyorlar. Servis saatleri dışında ise düğüne, derneğe, bayramlarda memlekete giderek, şehirlerarası taşımacılık yapıyorlar. Takograf veya hız kayıt sistemlerinin tüm öğrenci taşıyan araçlarda zorunlu olması gerekir. Gaz kesici denilen sistemi de bir türlü hayata geçirilmedi. AB ülkelerinin çoğunda 2000 yılından sonra üretilen benzinli ve 2003 yılından sonra üretilen dizel motorlu servis araçlarında gaz kesici var. Motorlarında bu özellik olmayan araçlara harici bir donanım ekleniyor. Hız sınırlandırıcı donanım işlevi sayesinde sürücü gaza ne kadar basarsa bassın, belirlenen hızın üzerine çıkamıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, ‘hız sınırlandırıcı donanımlar servis hizmetleri yönetmeliğini’ yayınlamadığı için, bu mevzuat hayata geçirilemiyor. Çünkü hız sınırlandırıcı donanım, bir ölçü aleti olduğundan ölçü ve ayar mevzuatına tabidir.”

*

OKUL SERVİSİ ARACI MEVZUATI VE DENETİM

Alpay LÖK (Mak. Y. Müh.) FREN TEKNİK - 29. 08. 2019.

ABD’ de okul yolunda trafik kazasında yaşamını yitirenlerin sadece % 1’ i (yılda 4 - 6 kişi) okul otobüsünde, % 58’ i kendi kullandıkları araçlarda ve % 23’ ü de yetişkinlerin kullandığı araçlar da yaşamını yitiren öğrenciler.

Amerikan ulusal trafik güvenliği dairesi NHTSA (National Highway Traffic Safety Administration) “Okul araçları ABD’ nin en güvenli araçları olmak zorunda” ve “Okul araçlarıyla okuluna gidip gelen öğrenciler otomobille gidenlere kıyasla 70 kat daha güvenli” sloganıyla koydukları mevzuatla çok güvenli araçlar geliştirilmesini istiyor.

Araçların bu yüksek güvenlik özelliklerini, iniş ve binişlerde trafiğin kesinlikle durmasını sağlayarak da pekiştiriyorlar. Durmayan araçların sürücülerine büyük cezalar veriliyor.

Okul otobüslerinde Emniyet Kemeri zorunlu, ancak aracın içi ve koltuklar o şekilde tasarlanıyor ki, öğrenciler takmasalar da yaralanma olasılığı en aza indiriliyor.

Türkiye’ de devreye girişi ötelenen yeni okul servisi mevzuatı yüksek güvenlikli bir okul aracını tanımlıyor. Yukardaki bilgilerin ışığında tamamlayıcı iki noktanın önemine dikkat çekmemiz gerekiyor:

1)    “DUR” uyarı işareti: ne yazık ki bizim araçlarımızda yetersiz. ABD örneği yapılmalı.

2)    “DUR” uyarısını gören diğer araçların belli bir mesafede durması ve okul aracını asla geçmemesi gereği. Bununla ilgili yüksek ve caydırıcı cezai yaptırım şart. Belki bu amaçla okul servis araçlarındaki dış mekân kamera sistemi takip edilerek ceza kesilebilir.

Bu iki noktanın dışında çok hayatî bir üçüncü nokta daha var:

3)    Okul servislerinde devreye alınacak bu karmaşık düzeneğin periyodik denetimi: Mevcut araç muayene sistemi (TÜVTÜRK) bu düzeneklerin çalışıp çalışmadığını denetleyecek mi? Ne yazık ki bu sorunun yanıtı Hayır. Bağımsız ve etkin bir teknik denetim düşünülmeli. Bu altyapı “otobüs yangın algılama” ve damperli kamyon “hareket sırasında damper kaldırma iptal düzeneği” ni de denetleyebilir.

* *

HİZMET Mİ yoksa İHANET Mİ?

Oktay KIRLANGIÇ (Fahrî Trafik Müfettişi), TFTM ve KTYG İl Temsilcisi.

        İçişleri Bakanlığı “Okul Servis Araçları Yönetmeliği” ndeki değişikliği, daha önce ‘’25 Ekim 2017 / 30221’’ tarih – sayı ile Resmi Gazetede yayımlamış ve ‘’3 Eylül 2019’’ da (bu hafta itibariyle!) de yürürlüğe girmesi için süre vermişti!

        Konunun muhatabı kuruluşlar (Odalar – Dernekler – Federasyon - VS), verilen bu iki yıllık süreyi az bulmuş olacaklar ki, geçen ay içerisinde bir heyetle İçişleri Bakanıyla görüşerek, şu anda başlaması gereken bu süreyi tam bir yıl daha ötele terek, ‘’3 Eylül 2020’’ ye kaydırdılar! Bununla ilgili karar, ‘’27 Temmuz 2019’’ tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi!

        Birtakım Eğitim Kurumları ve Sendikalar, yapılan bu yönetmelik değişikliğine şiddetle karşı çıkarak, ‘’Çocuklarımızın güvenliği ertelemeye gelmez!’’ diyerek karşı çıktılarsa da, sonuç itibariyle siyasi iradenin erteleme yönelik kararı uygulamaya geçti!

        Başlangıçta yapılması istenen ve fakat hemen her şeyde olduğu gibi, önceleri savsaklanıp ve tam da günü yaklaşınca uzatmalarının çeşitli çareleri aranılan değişiklikler nelerdi? 

        GEÇİCİ MADDE 2 – (1) Yönetmeliğin 4. Md. 1. Fıkra (i), (l), (m) ve (o) bendi kapsamına uymayan araçlar, ‘’3. 9. 2018’’ e kadar uygun hale getirilecek. Fabrika çıkışında mevzuata uygun renkli camı olan araçlar için, bu tarih ‘’3. 9. 2019’’ olarak uygulanır.

        i) Okul servis araçlarında her öğrenci için üç nokta emniyet kemeri ve gerekli koruyucu tertibat bulundurulacaktır.

        l) Okul servis araçlarında U. D. H. Bakanlığınca standartları belirlenen, her koltukta oturmaya duyarlı sensörlü sistemler bulundurulacaktır.

        m) Okul servis araçlarında tüm koltukları görecek şekilde, Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik ekinde belirtilen standartlara uygun, iç ve dış kamera ile en az 30 gün süreli kayıt yapabilen kayıt cihazı bulundurulacaktır.

        o) Okul servis araçlarında iç mekânı gösteren beyaz cam dışında cam kullanılamaz.
        Vatandaşın paralarıyla bu ülkenin geleceği olan evlatlarımıza hizmet vermek üzere teşekkül etmiş olan bu hizmet sektörünün sözüm ona temsilcileri oluyorlar. Üzerinden ekmek yedikleri velinimetleri olan o yavrularımızın can ve mal güvenliğine yönelik çıkartılan bu uygulamayı, 2 yıl pas geçip arkasından da siyasî malzeme yaparak (gerek kendi koltukları ve gerekse siyasî iradeye yönelik olarak) 1 yıl daha uzattırmış bulunuyorlar!

        Şimdi de bu yetmiyormuş gibi, bu defa da araçların 12 yaş sınırının 20 yıla çıkartılmasını talep ediyorlar! Gerekçe olarakta bu hizmeti verenlerin mağdur edilmemesi ve kamu kaynaklarının israf edilmemesi öne sürülerek!

        Üstelik araçlarda yaşın öneminin olmadığı gibi bir mantıksızlık öne sürülerek, bu talebin yapılmasının teknik olarak kabul edilebilir tarafı söz konusu değildir! Zira araçların yapılarında çalışma ve zamana bağlı olarak bir metal (malzeme) yorgunluğu söz konusudur!

        Otomobil üretici firmalar, araçların türüne göre belli bir süre (3 – 5 – 7) yıl gibi ya da (100 bin – 500 bin – 1 milyon) kilometre gibi bir fabrika garantisi verirler. Bu süre içerisindeki her türlü periyodik bakımı da üslenirler.

        Aracın gerekli performansının süresi odur. Sonrasından itibaren araç her geçen süre içerisinde veriminden düşer. Yani masraf çıkarmaya başlar.

        Piyasada ticari olarak çalışan, diyebilirim ki hiçbir araç, bu bakımları zamanında yaptırma imkânına (istisnası olabilir) sahip değildir! Hâl böyle olunca yönetmelik değişikliğiyle uygulamaya konulmuş olan 12 yaş sınırının daha da uzatılmasının, hele 20 yıla çıkartılmasının değil uygulaması, düşünülmesi dahi evlatlarımızın hayatıyla oynamakla eş değerdir!

        Yaş sınırının 12 den 20’ ye çıkarılmasını talep eden sektör yetkilileri, ‘’Diğer ülkelerde okul servis araçlarında yaş sınırı yok” derken, Amerika’ da Okul Servis Hizmetleri her şehrin kendi bünyesinde devletin demirbaşı araçlarla yapılmakta olup, doğrudan o şehrin Eğitim Müdürlüğü bünyesine ki sorumlulukla çalıştırıldığını biliyor mu?

        Yine piyasada taksi ‘’TAXİ’’ olarak çalışan araçların max. 10 yaşına kadar çalışma izninin olduğunu, bunu bir gün geçen aracın çalışmasının iptal edildiğini de biliyorlar mı acaba!

        Ayrıca yazımızın üst kısmında da Sayın Alpay LÖK Bey’ in de verdiği bilgi doğrultusunda, hangi güvenlik ölçülerinde hizmet verdikleri ortadadır. 

        Buna karşılık bizde TÜV’ e fenni muayeneye giderken ki yapılan ayarlamalar ile oradan çıkıp tekrar sanayie girip neler yapıldığına yönelik bilinenler aşikârdır! Dolayısıyla yok Belediye kontrolüydü, yok Özel İzin Belgesiydi gibi hikâye uygulamalar geçerli değildir!

                                               * * *

Bu Kazalar Neden Arka Arkaya Geliyor?

Alpay LÖK * Mak. Y. Müh. Fren Teknik.

(5 sene önce yazdığım bir yazı):

        Bu kazalar neden arka arkaya geliyor?

        Çünkü nicel birikim nitel dönüşüme geçti, yani sorunların artmasıyla bardak taştı ve özelleştirme mantığı dâhil Ticari Taşıt Teknik Güvenlik Denetiminin yetersizliği ortaya çıktı.

        Ülkemizin kabul ettiği yeni AB mevzuatları sonucu trafiğe çıkan araçların teknolojik gelişmişliği karşısında, özellikle ticari araçların teknik denetiminin yetersizliği bu tür kazaların artması ile iyice ortaya çıktı. 

        Kamu görevi sayılan toplu taşımanın özelleştirilmesinde kamu özelleştirilen araçları kamu araçlarını denetler gibi denetlememeli, ayrı ve daha detaylı bir denetim uygulamalıdır.

        AB mevzuatlarına göre "Basit, Çabuk ve Ucuz" olarak yapılması gereken Araç Muayenesi fren sistemini yine ilgili AB mevzuatının minimum şartlarına göre denetlemektedir.

        Bu arada "On numara yağ Denetimi", "Yangın Algılama Düzeneği Denetimi" veya "Havalı Kapı kapanma kuvveti denetimi" gibi karmaşık düzeneklerin detaylı denetimini yapamaz.

        Bu tür karmaşık düzeneklerin, gelişmiş AB ülkelerinde olduğu gibi ulusal olarak düzenlenen, Yetkilendirilmiş Akredite Yetkili Servisler tarafından yapılacak ayrı bir Teknik Güvenlik Denetiminden geçirilmeleri gerekmektedir.

        Bunun sonunda Almanya' da otobüsler yılda üç ek denetimden daha geçmektedir. Bu ek denetimde otobüs ve 7. 5 ton üstü ağır taşıtların fren denetimi "fabrika çıkış değerlerini sağlama" kriterine göre denetlenmektedir. Yani otobüsün frenlerinin "ilk günkü gibi" olması istenmektedir.

        Ticari taşıtların;

-  Kullandıkları yedek parçaların güvenli olduğu, 

-  Aldıkları yakıtın doğru olduğu, 

-  Sigorta ve vergilerinin yatırılmış olduğu, 

-  Yıllık muayenesinin yapıldığı,

-  Eşdeğer parça ile eşdeğer bakım yapıldığı, 

-  Doğru servislerde bakım yapıldığı,

-  Sürücülerin gerekli eğitimleri aldıkları,

-  İş güvenliği yasalarına uyulduğu,

-  Kışın takmak zorunda oldukları kış lastiklerinin mevzuata uygu olduğunun teyidi,

-  Tip onaylarını düşürecek onaysız bir tadilata uğramadığının denetimi,

-  Ek Teknik Güvenlik Denetiminin yapılması veya yaptırılması,

-  Sürdürülebilir yola elverişlilik, 

        Gibi hayati konularının MMO tarafından eğitilip sertifikalandırılmış "Filo Mühendisi" tarafında denetlenmelidir.