Türk savunma sanayinin temelini 15. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’na kadar götürmekteyiz. Kurumun çekirdeğini, İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulan Top Dökümhanesi oluşturmaktadır. O zamanki adı “Top Asithanesi” olan Tophane, faaliyetini Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarına kadar sürdürmüştür.

Harp sanayii ,

Tophane-i Amire Müşirliği, (1832)

Tophane-i Amire Nazırlığı, (1908)

İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi, (1909)

Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü, (1921)

MKE Kurumu Genel Müdürlüğü (1950)

unvanları altında günümüze kadar gelmiştir.

Askeri Fabrikaların Kuruluşu (1921-1950)

Milli Mücadele yıllarında ordunun silah ihtiyacını gidermek için işgal altında bulunan İstanbul’dan Anadolu’ya çeşitli tezgâhlar nakledilerek Ankara ve çevresinde küçük imalathaneler şekline dönüştürülmeye çalışılmış, akabinde de 1921 yılında Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü teşkil edilmiştir.

Savunma sanayinin geliştirilmesi için Kırıkkale’de entegre silah fabrikalarının kurulması yönünde ilk adım İzmir’de toplanan I. İktisat Kongresi’nde yapılan çalışmalar esnasında atılmıştır. Bu çalışmaların semeresi olarak 1924 yılında Ankara’da hafif silah ve top tamir atölyeleri, fişek ve marangoz fabrikası, 1928’de Kırıkkale’de pirinç ve elektrik makineleri fabrikaları, 1929’da Kırıkkale’de mühimmat fabrikası, 1930’de Ankara’da Kayaş Kapsül Fabrikası, 1931’de yine Kırıkkale’de çelik fabrikası, 1935’de Ankara’da Mamak Gaz Maske Fabrikası ve 1936’da Kırıkkale’de barut, tüfek ve top fabrikaları sırayla işletmeye açılmıştır. Faaliyete geçirilen bu fabrikalarla MKE’nin çekirdeği oluşturulmuştur.

Askeri fabrikalar gittikçe gelişerek bir taraftan Türk ordusuna yeter miktarda silah ve cephane sağlarken öbür yandan İkinci Dünya Savaşı içerisinde yedek parça sıkıntısı bulunan Demiryolları, Denizyolları ve Sümerbank gibi kuruluşlara yedek parça imal ederek bu  kurumlarda ortaya çıkabilecek sıkıntıyı giderme yoluna gitmiştir. Fabrikaların yaptığı en önemli faaliyetlerden biri de, Sümerbank’ın Hereke Fabrikası için ihtiyaç duyulan, son teknolojiye sahip 50 adet dokuma tezgâhı imal ederek bu alanda bir yeniliğe adım atması ol-muştur. Çoğunluğu Ankara ve Kırıkkale’de bulunan 17 üniteden müteşekkil askeri fabrikaların, ülkenin harp sanayinin yanı sıra piyasa ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik girişimlere de yer vermesi dönemin yaşanan en önemli gelişmeleri arasındadır.

 MKEK’nin Kuruluşu ve Görevleri

Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğünün, MKE Kurumu adı altında iktisadi devlet teşekkülü haline dönüştürülmesi ve İşletmeler Bakanlığına bağlanması 8 Mart 1950 tarih ve 5591 Sayılı Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu ile yürürlüğe girmiştir.

Sivil Kurum Ankara’nın Tandoğan mevkisindeki binada faaliyetlerine başlamıştır. Bu tarihi bina 1925 yılında Türk-Alman mimarisinin sentezi şeklinde projelendirilmiştir. İmalat-ı Harbiye Umum müdürlüğü olarak inşa edilen bu yapının 1990 yılında restorasyonu yapılmıştır.

Kurum sadece savunma sanayi alanında değil, sivil alanda da birçok ürünün ilk üretimi Kurum tesislerinde gerçekleştirilmiştir. Örneğin, 1950’li yıllarda MKE Kurumu tarafından üretilen tek motorlu UĞUR 44 ilk Türk Uçağı’dır. İlk demiryolu rayı haddeleme, ilk sac mamulleri ve pirinç malzeme, takım tezgahları, vasıflı çelik haddehanesi, pik ve sfero dökümhanesi, elektrik sayaçları, zirai mücadele aletleri, tekstil makineleri, dişli ve dişli kutusu imal tesisleri, çelik çekme boru, askeri pil imalatları da bu ilkler arasındadır.

Aynı zamanda MKE Kurumu, tarım sektörü için (traktör, zeytinyağı üretim makineleri, kuluçka makinesi, köstebek kapanı, zirai ilaçlama makineleri, çay işleme makineleri, buğday kalburu, diskaro, pulluk), madencilik sektörü için lokomotif ve vagonet, Emniyet teşkilatına jop, kelepçe, yerel yönetimlere çöp kamyonları gibi üretimlerin yanı sıra piyasanın ihtiyacı olan inşaat ve kazı makineleri (greyder, ekskavatör, silindir, kompresör, şantiye tipi karavan), takım tezgahları (torna, matkap, freze, planya), dokuma tezgahları, otobüs, dikenli tel, kafes tel, gaz ocakları, güneş kolektörleri, mutfak tüpleri gibi çok geniş bir yelpazede üretim yapmıştır.

Kurum, 1950’li yılların ortasından itibaren özel sektörün giremediği, güçlükle gelişen ve ekonomide darboğaz yaratan sanayi alanlarına da etkin bir müteşebbis olarak girmek gereğini duymuştur.

Böylece hem savunma sanayinin belirsizlikten kaynaklanan riskini bertaraf etmek, hem de yeni gelişen ülke sanayisine öncülük etmekle de kendini görevlendirmiş olan Kurum, (bu kapsamda; Türk Traktör Fabrikası, Trakmak, Tofaş Otomobil Fabrikası, Tofaş Oto Ticaret, Tügsaş, Nitromak vb. dev sanayi kuruluşlarının kurulmalarına büyük ortak olarak öncülük etmiştir.) sanayimiz için yetişmiş insan gücü ile bir okul, teknolojik gücü ile de bir ekol oluşturmuştur.

1955’te temeli atılan “Ankara gazi fişek fabrikası 7 Ekim 1957 de açılmıştır. 1955 ‘te top ve tüfek fabrikası ordunun silah talebi olmaması üzerine çay kıvırma makineleri Ankara silah fabrikası ise çay makineleri pulluk pancar çatalları zirai mücadele araçları dokuma tezgahları karyola vb. üretiminde bulundu. Gaz maske fabrikasında ise otomobil yedek parçasından gaz ocağına varıncaya kadar değişik işler yapıldı. İstanbul’daki barut fabrikalarının arazileri ise Adnan menderes hükümeti zamanında bugün Ataköy’ün kurulu bulunduğu mevkii mesken yapılması için emlak ve eytam bankasına satıldı.

Kurumun özellikle 1960-2010 yılları arasında gerçekleştirdiği gerek yatırımları gerekse özel sektöre sermaye katılımları ile ülkemiz ekonomisine olan katkısı önemli boyutlara ulaşmıştır. Yapılan bu teknoloji yatırımları ile hem yeni ürünler kazanılmış, hem önemli döviz tasarrufu yapılmış, hem de ülkemiz savunma ve özel sektörüne öncülük edilmiştir.

Kurumun 5591 sayılı özel kuruluş kanunu, 105 sayılı KHK ile bu tarihte yürürlükten kaldırılmış ve MKE Kurumu’nun da dahil olduğu KİT’leri tek bir mevzuat altında birleştirmeyi amaçlayan, 18/06/1984 tarihli 233 sayılı KHK yürürlüğe girmiştir. Kurum, 1950 yılından beri ilgili Bakanlık olan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bünyesinden çıkarılarak, 2000 yılında MSB’nin ilgili kuruluşu haline getirilmiştir.

Bu gelişmelerin MKE Kurumu’na yansıması da; Kurumun özel sektöre yönelik üretimlerinden vazgeçmesi ve tüm imkân ve yeteneğini TSK’nin ihtiyaçlarına yöneltmesi şeklinde olmuştur. Piyasaya dönük üretim yapan şirketlerden; Anpil A.Ş. 1998 yılında tasfiye edilmiş, Elsa A.Ş. 1999 yılında işletme statüsüne dönüştürülmüş, Etağ, Taksan, Tümosan, Asil Çelik A.Ş.ler 1998 yılında, Çelbor A.Ş. ise 2001 yılında Özelleştirme İdaresi Başkanlığına devredilmiştir.

Kurum halen;Merkez Teşkilatı, 2 İşletme Müdürlüğü,10 Fabrika Müdürlüğü ile faaliyetini sürdürmektedir.

Ağır Silah ve Çelik Fabrikası (KIRIKKALE)

Barut Fabrikası Müdürlüğü (KIRIKKALE)

Çankırı Silah Fabrikası Müdürlüğü (ÇANKIRI)

Destek Tesisleri İşletmesi (KIRIKKALE)

Gazi Fişek Fabrikası (ANKARA)

Hurda İşletmesi (ANKARA)

Kapsül Fabrikası (ANKARA)

Maksam Makina ve Maske Fabrikası (ANKARA)

Mühimmat Fabrikası (KIRIKKALE)

Pirinç Fabrikası (KIRIKKALE)

Roket ve Patlayıcı Fabrikası (ANKARA)

Silah Fabrikası (KIRIKKALE)

Kurum ve Kırıkkale

Kurum özellikle Kırıkkale ile özdeşleşmiş Kırıkkale’nin kurulması ve gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Adeta “Şehir Kuran Kurum” unvanı ile şehrin özellikle sosyal hayatına yön vermiştir. Şehirde hızla artan gecekondulaşmaya karşı düzenli konutları şehirleşmeye örnek teşkil etmiştir. Açık havuzlar, mesire alanları, Parklar, Sinema, Düğün Salonu, Lokal, Hastane, Silah Müzesi ile bir çok konuda öncülük etmiştir.

Korona ve MKE

Kurulduğu günden bugüne ülkemiz için hayati görevler ifa eden MKE bu günde bütün dünyayı kasıp kavuran Covid19 virüs salgınına karşı

SOLUNUM CİHAZI ÜRETİMİ,

MASKE ÜRETİMİ,

DEZENFEKTAN ÜRETİMİ,

SİPERLİK ÜRETİMİ,

GAZ MASKESİ ÜRETİMİ,

KILIF ELBİSE ÜRETİMİ

İle milletimizin yanında olduğunu göstermiştir. Fatih Sultan Mehmet’ten, Mustafa Kemal Atatürk’ten miras kalan Türk Devleti için vazgeçilmez hayati önem taşıyan kurumuza ne kadar ihtiyacımız olduğunu bir kez daha göstermiştir. Varlığı ile bize güven veren bütün MKE çalışanlarına bir kez daha teşekkür ediyorum.