“Eğer acıyı hissedebiliyorsan canlısın, başkalarının acılarını hissedebiliyorsan insansın” demiştir bir düşünür.
         İnsanı diğer tüm mahlûkattan ayırabilen en önemli özelliklerin başında hissetmek, anlamak, paylaşmak, empati kurmak, ahlak ve vicdan sahibi olmak gibi davranışlar ve duygular vardır. Ahlak, vicdan, akıl, terbiye, yetenek, inanç, hoşgörü, paylaşım gibi güzel ve üstün olguları insandan çekip alırsanız geriye et ve kemikten başka bir şey kalmaz. İnsan biyolojik kategoride hayvanlar âleminde incelenen bir varlık olduğuna göre insanı hayvandan ayırt edebilen mutlaka insani hasletlerinin olması gerekir. Dünyayı düzeltmek istiyorsak önce insandan başlamalıyız. İnsanı eğitmeden, insanı düzeltmeden toplumların düzelmesi asla mümkün değildir. İnsanı insan gibi yetiştirmenin yolu da akılcı ve çağdaş bir eğitim anlayışından geçer. Toplumsal felaketlerin ve kargaşaların en temel müsebbibi insandır. Cahil bırakılmış, fakirleştirilmiş, sorgulama ve düşünme yeteneği kısıtlanmış, ruhu ve tüm maneviyatı tutsak edilmiş bir insanın ya da toplumun huzur ve refahı asla olamaz. Bu tür toplumların mutlu yarınları da yoktur. Aklını kiraya vermiş, başkalarının güdümün de hareket eden bir insandan daha zavallısı da yoktur yeryüzünde.
             Özgürlük ve hür irade insana Allah tarafından bahşedilmiştir. Allah mutlak özgürlüğün tek sahibidir. Bu nedenledir ki insan, özgürlüğünü kimsenin tekeline teslim edemez. Yaratıcı benlik özgür ruhların eşliğinde vücut bulur ve bu sayede Allaha layık bir kul olabilir. İnsanın hapsi sadece bedeninin hücreye konulması ya da cezaevlerinde yıllarca hapsedilmesi, tutsak bırakılması anlamında değildir. İnsanın ruhunu, benliğini, aklını ve vicdanını da hapsedebirsiniz. Bu hâle düşürülmüş olan insanın artık insani vasıfları yoktur. Bu yaratık bir insanda değildir artık. Allah'ın  yaratmış olduğu bir varlığa ezelinden bahşettiği hür irade asla başka yaratılmışların eline teslim edilemez. Hürriyetini kaybeden bir kişinin ya da kitlenin şeref ve haysiyeti de yoktur. Bu sebepledir en büyük ve en kutsal mücadele hak ve özgürlük mücadelesidir Allah nezdinde. Kendi öz iradelerini bir kişinin, bir zümrenin, bir ekibin ya da bir gücün eline teslim edenler gerçekte Allaha apaçık isyan halindedir. İnsan odur ki hür iradesiyle Allah'a yaraşır bir kul olabilir ancak. Hürriyet ve bağımsızlığı olmayan topraklar üzerinde yapılan ibadetlerin dahi Allah nazarında bir kıymeti yoktur. Allaha huşu ile yapılacak olan ibadetler ve yakarışlar, hürriyetin ve egemenliğin yegâne sembolü olan bayrakların hürce dalgalandığı topraklarda karşılık bulur.
             Allah nazarında kıymeti ve  geçerliliği olan en büyük gerçek ise samimi amellerdir. İnsan, yapıp ettiklerinden sorumlu tutulacağına göre davranışlarımızla, üstün ahlak ve terbiyemizle önce insan sonra da samimi mümin bir kul olabiliriz. İnsan olmadan mümin olunamaz. Bu gerçeğin ışığı altında insan nefs taşıyan ve zaaflarla dolu bir varlık olduğundan nefsine karşı verdiği çetin mücadelelerle ve amellerinin güzelliği ile ya meleklerden daha üstün  bir dereceye ulaşabilir ya da nefsinin arzularına teslim olup hayvanlardan daha aşağılık seviyelere kadar inebilir. İnsan için bu ikisinin arasında bir yerde olma şansı da yoktur.
             O hâlde asıl olan gerçek, tüm güzel ve samimi amellerimizle eşref-i mahlûkat seviyelerine ulaşarak Allaha layık bir varlık olabilmektir. Bu hakikatten yola çıkarak tüm iyilikler ve güzellikler ancak ve ancak  önce insan olabilmekle mümkündür diyebiliriz.