ANADOLU KÜLTÜRÜNDE KINA
Anadolu’da yetişen bir kardeşiniz olarak Anadolu Türk kültürününde önemli bir yere sahip olan kına ile büyüdüm.
Çocukluğumda rahmetli annem elimize ayağımıza başımıza kına yakar,içine kattığı üzerlik otu,ceviz yaprağı,çay,yumurta ,zeytinyağı gibi malzemelere bir de okuduğu dualar eklenince kına olayı başka bir boyut kazanırdı.Başımıza yaktığı kınayı üç gün bekletir ,yıkamamıza izin vermezdi.
Bayramlarda veya sair günlerde kına hediye ederdi gelen misafirler.Genelde yakın akraba ,dost veya ahiretlikler olurdu gelenler ve yatılı ağırlanırdı.Akşam oldumu getirilen kına güzelce özenir herkese yakılırdı.
Anadolu’da “ahiretlik” kavramı vardır.Bu dünyada derdini ,sıkıntısını,mutluluğunu kısaca her şeyi paylaştığı arkadaşıyla ahirette de dost olmak duasıyla “ahretlik”edinilirdi.Ahretlikler bir araya gelince kına yakılır bir de bayramsa muhabbete doyulmazdı.
Bundan sebep çocukken bizlerinde kınasız olduğu görülmezdi.İnsan ayağındaki kınayla dost olur mu?Ben olmuştum.Her yıkadığınızda ışıl ışıl gözüme gülen dost oluvermişti ayağımdaki elimdeki kınalar.
Cildi beslediği ,göze iyi geldiği gibi ruhu da besler kına.
Kınalıysanız öyle lüzumsuz şeylerle meşgul olmaz temizlik ,saflık ,adanmışlık ,sadakat vefa ,çalışkanlık ve doğruluk kodlarıyla büyürsünüz.Kına tüm bu kodları ruhunuza rengini cildinize işlediği gibi işler.
Anadolu’da önemli olaylarda kına yakılır ve bu İbrahim peygambere kadar dayanır.Oglu İsmail’in yerine Allah tarafından kınalı bir koçun gelmesiyle başlar.
Üç olayda kına vazgeçilmezdir.
Birincisi ;kesilecek kurbana yakılır çünkü Allah azze ve celleye adanmıştır.
İkincisi askere giden oğullara yakılır vatana kurban olsun diye.
Üçüncüsü ise geline kına yakılır .Eşine kurban olsun diye yeni ailesine adanır .
Kına gecesi adıyla özel eğlenceler yapılır , maniler söylenir ,türküler yakılır.Kına gecesi gelinin baba ocağında son gecesi olduğundan genelde yakılan türkülerde anne ve kızın duygularına hitap eder.Kına yakmakta burdan gelir.Bu türküler kızın ağzından ,annesinin ağzından veya yengesinin ağzından söylenir .Söyleyenler gönüllü konu komşudur.Kınayı yakacak kişi de yeni evli ve mutlu birinden seçilir ki kaderi geline de tecelli etsin istenir .
Kayınvalide kına için elini açmayan gelinin avucuna altın koyarak gönlünü görür.O gece gelinin arkadaşları aynı odada kalırlar eğlenirler ve türküler söylenir.
“Bismillah deyin kınasına
Ünlen gelsin anasına
Gel anası gel yanına
Altın bassın kınasına “
“Kınası karılır tasta
Oğlan evi pek havasta
Kız anası kara yasta
yarenim kınan kutlu olsun
Orda dirliğin tatlı olsun “
Yörelerimizde değişiklik gösteren pek çok kına türkülerimiz vardır.Bu türkülerde genelde ayrılık ,gurbet,hasret,özlem,kıymet verme temaları işlenir.
Kültürümüzde önemli bir yere sahip olan kına ve kına gecesi günümüzde aynı adla yapılsa da aynı ruhta değiller.Şimdilerde daha çok usulen yakılan kına ,hemen ardına siliniyor.Daha çok gelin kızın kendini biricik hissetmesi adına abartılı dans şovları ile eğlenceye dönüştürülmüştür.
Bayrama sayılı günler kalmışken,kültürümüzde bayramlar kınayla karşılanırken ne dersiniz bu bayram sevdiklerinize kına hediye edersiniz belki .Akşam tatlı sohbetler eşliğinde kınalanır ertesi günde bayramı kutlarsınız.
Eskiden olduğu gibi…
Yaklaşan Ramazan bayramınızı kutlar ,kına kokulu mutlu bayramlar dilerim.
Pınar Taşçı Yıkılmaz
